Page 67 - De Jaren 70 - ABC van het materiaal

Jouw vraag over Symmetrie en Asymmetrie in de
natuurwetenschappen is wat lastiger te beantwoorden
dan kennelijk in de beeldende kunst. Een algemeen
voorbeeld zijn links- en rechtsdraaiende suikers die
dezelfde atomen bevatten maar in een verschillende
stereometrische opbouw. Ze lijken op elkaar maar
zijn niet elkaars spiegelbeeld en hebben daardoor
een chirale symmetrie, dat lijkt een beetje op jouw
topologische symmetrie, die toch als asymmetrisch
overkomt. De ene suiker is ook gezonder voor mensen
dan de andere, wat jouw biologische echtgenoot beter
kan uitleggen. Laat ik mij nu als kernfysicus beperken
tot de wereld van de elementaire deeltjes en de daar
heersende kwantummechanische wetten. De deeltjes
met een bepaalde snelheid kunnen niet meer
beschreven worden door een precieze plaatsbepaling.
Dat wordt dan met een plaatswaarschijnlijkheid
ofwel een golffunctie gedaan. Hier wordt het
begrip antisymmetrisch gehanteerd in plaats van
asymmetrisch. De golffunctie van veel deeltjes is
antisymmetrisch, d.w.z. het verandert van teken + -
als de coördinaten, van het stelsel waarin het deeltje
beweegt, gespiegeld worden. Zo zijn alle deeltjes in
zekere zin gekoppeld aan hun antideeltjes. Deeltjes
en hun antideeltjes hebben dezelfde eigenschappen,
zoals massa, maar tegengestelde elektrische
lading, + of -. Het bijzondere van symmetrie is dat
alle vroeger daarmee voorspelde deeltjes ook later
daadwerkelijk gevonden zijn en passen in symmetrische
multipletten van verschillende klassen van deeltjes.
De antisymmetrie zegt dan dat er evenveel multipletten
moeten zijn van de bijbehorende antideeltjes, zoals
quarks en antiquarks. Het bijzondere van deeltjes en
antideeltjes is dat bij ontmoeting in de macrowereld
ze elkaar vernietigen en er alleen energie overblijft die
precies overeenkomt met hun oorspronkelijke massa’s.
Het aardige van jouw topologische symmetrie is dat die
ene kromme lijn er alleen maar is vanwege die rechte
lijn, ze vormen dus ook een paar zonder elkaar te
vernietigen. Ja, ze versterken elkaar, wat prachtig toch!

links
Brief van Martien de Voigt aan Maria van Elk (2013)
rechts
Recensie Maria van Elk
Lily van Ginneken in De Volkskrant n.a.v. de expositie bij Galerie Swart in Amsterdam
(1976)

63